W kopalniach węgla kamiennego na Górnym Śląsku obchodzona jest od połowy XIX wieku. Muzeum Górnictwa Węglowego w Zabrzu podjęło właśnie działania zmierzające do wpisania Barbórki na listę niematerialnego dziedzictwa UNESCO.
Barbórka obchodzona jest już od ponad 160 lat. Górnicy rozpoczynali ten dzień od krótkiej modlitwy przed ołtarzami św. Barbary znajdującymi się w kopalnianych cechowniach. Nasi przodkowie przygotowywali się do wyjścia na msze święte i nabożeństwa na placach kopalń, gdzie formował się szyk kolumny marszowej.
W odpowiedniej kolejności ustawiał się poczet sztandarowy, orkiestra, dyrekcja, sztygarzy, za którymi do kościołów szli pracownicy świętujący jubileusz zawodowy.
Po powrocie z nabożeństw odbywał się uroczysty obiad dla jubilatów i dyrekcji, natomiast pozostali uczestnicy mszy i nabożeństw wracali do domu, by tam, przy świątecznym posiłku, świętować z rodziną. Barbórka stała się dniem wręczania nagród za długoletnią pracę. W jej obchody wpisały się karczmy piwne, gwarki czy babski comber.
– Pamięć o Barbórce powinna być przekazywana kolejnym pokoleniom mieszkańców regionu, ponieważ cały Górny Śląsk wyrósł „na węglu” dzięki ciężkiej pracy górników. Warto jest więc przyjrzeć się, jak świętowali Barbórkę nasi przodkowie, zakładając, że zarówno elementy obchodów znane nam wyłącznie ze wspomnień, jak i świętowanie, którego jesteśmy częścią, są tak samo ważne
– podkreśla Bartłomiej Szewczyk, dyrektor Muzeum Górnictwa Węglowego w Zabrzu.
– Bez względu na to, które elementy Barbórki są dzisiaj bardziej popularne od innych, wszystkie trzeba traktować jako dziedzictwo tego święta, ponieważ niezmiennie jest to dzień świąteczny górników i ich najbliższych. Jest także dziedzictwem Górnego Śląska, elementem tożsamości mieszkańców regionu – dodaje.
[perfectpullquote align=”full” cite=”” link=”” color=”” class=”” size=””]Pracownicy muzeum przygotowali już część wniosku, która zawiera m.in. opis i historię tradycji związanych z Barbórką. [/perfectpullquote]Wśród pomysłów na ochronę tego dziedzictwa proponują prowadzenie badań naukowych i działalność popularyzatorską w postaci wydawnictw, konkursów czy strony internetowej.
Teraz zabrzańskie muzeum, które jest koordynatorem podjętych działań, potrzebuje pomocy tzw. depozytariuszy, czyli osób, które dane zjawisko praktykują i pielęgnują. To przede wszystkim sami górnicy, ale też kopalnie, związki zawodowe czy Kościół – Dlatego zwracamy się z apelem do wszystkich tych osób, aby podzieliły się z nami swoimi zdjęciami, krótkimi relacjami, filmami, nagraniami dźwiękowymi – wszystkim, co pozwoli nam zobrazować barbórkowe obchody na Górnym Śląsku – mówi dr Beata Piecha van Schagen z MGW w Zabrzu. – Zachęcamy osoby, dla których Barbórka jest ważna, o odpowiedź na nasz apel i włączenie się w działania, dzięki którym to święto zostanie dostrzeżone w całej Polsce, a następnie może i na całym świecie – dodaje.
– Zachęcam mieszkańców naszego miasta do tego, by podzielili się swoimi wspomnieniami i pamiątkami związanymi z Barbórką. Podejmijmy wspólny wysiłek, by wpisać górnicze święto na listę niematerialnego dziedzictwa UNESCO. Pokażmy Polsce i światu jeden z naszych regionalnych skarbów
– podkreśla prezydent Zabrza Małgorzata Mańka-Szulik. (hm)
JAK PRZEKAZYWAĆ MATERIAŁY?
Osoby, które chciałyby pochwalić się swoimi relacjami czy materiałami związanymi z obchodami Barbórki, mogą przesyłać je do końca grudnia na mail: barborka@muzeumgornictwa.pl. Można je też wysłać pocztą tradycyjną na adres Muzeum Górnictwa Węglowego w Zabrzu, ul. Jodłowa 59, 41-800 Zabrze z dopiskiem „Barbórka”.
Materiały te zostaną dołączone do wniosku, a następnie koordynatorzy organizować będą spotkania z depozytariuszami, podczas których przedstawią im wniosek, w tym m.in. plan ochrony Barbórki. Osoby te zostaną też poproszone o podpisanie tzw. porozumienia depozytariuszy – niezbędnego, by wniosek o wpis na listę mógł się zakończyć sukcesem.
